Na straży prawa

Prawo autorskie (ang. copyright ©) to pojęcie prawnicze oznaczające ogół praw przysługujących autorowi utworu albo normy prawne upoważniające autora do decydowania o użytkowaniu dzieła i czerpaniu z niego korzyści finansowej.
Ustawa z dnia 4 lutego 1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych z późn. zm. wyróżnia: autorskie prawa osobiste oraz autorskie prawa majątkowe.

Utwór to termin prawniczy z zakresu prawa autorskiego, który według Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych jest zdefiniowany następująco:
„…każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.”

Licencja (łac. licet, „jest dozwolone“; licens, „wolny“) to dokument prawny lub umowa, określająca warunki korzystania z utworu jako dobra, którego dana licencja dotyczy. Właściciel praw autorskich, znaku handlowego lub patentu może (i często to robi) wymagać od innych posiadania licencji jako warunku użytkowania lub reprodukowania licencjonowanego utworu.

Typy licencji:

• pełna
• wyłączna
• niewyłączna
• otwarta
• przymusowa
• sublicencja

Licencja oprogramowania to umowa na korzystanie z utworu jakim jest aplikacja komputerowa, zawierana pomiędzy podmiotem, któremu przysługują majątkowe prawa autorskie do utworu a osobą, która zamierza z danej aplikacji korzystać.
Umowa taka powinna określać przede wszystkim pola eksploatacji (formy wykorzystania utworu), czyli warunki na jakich licencjobiorca jest uprawniony do korzystania z programu. W Polsce Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych jako podstawowe elementy określające pola eksploatacji wskazuje zakres, miejsce i czas korzystania z utworu, przy czym jest to wyliczenie przykładowe i strony umowy mogą dowolnie kształtować charakter licencji.

Typy licencji oprogramowania:

• freeware to licencja oprogramowania umożliwiająca darmowe rozprowadzanie aplikacji bez ujawnienia kodu źródłowego
• public domain jest to twórczość, z której można korzystać bez ograniczeń wynikających z uprawnień jakie mają posiadacze autorskich praw majątkowych, gdyż prawa te wygasły lub twórczość ta nigdy nie była lub nie jest przedmiotem prawa autorskiego
• adware to typ licencji oprogramowania charakteryzujący oprogramowanie rozpowszechniane za darmo, ale zawierające funkcję wyświetlania reklam
• cardware to rodzaj licencji oprogramowania wywodzący się od Freeware i Shareware używany przez autorów, którzy udostępniają swoje programy za darmo, a w zamian za to oczekują, że użytkownik przyśle im kartkę pocztową
• shareware to rodzaj licencji programu komputerowego, który jest rozpowszechniany bez opłat z pewnymi ograniczeniami lub z niewielkimi opłatami do wypróbowania przez użytkowników
• trialware to rodzaj licencji na programy komputerowe polegający na tym, że można go używać przez z góry ustalony czas
• OEM - licencja na oprogramowanie przypisane tylko do danego sprzętu bez możliwości przeniesienia go na inny
• donationware jest jednym z typów licencji polegającym na tym, że oprogramowanie może być dowolnie modyfikowane, kopiowane i dystrybuowane pod warunkiem, że licencjobiorca zapłaci autorowi symboliczną kwotę
• firmware to licencja na  oprogramowanie wbudowane w urządzenie, zapewniające podstawowe procedury obsługi tego urządzenia
• Creative Commons (CC) to zestaw licencji, na mocy których można udostępniać utwory objęte prawami autorskimi; licencje Creative Commons pozwalają twórcom utworów zachować własne prawa i jednocześnie dzielić się swoją twórczością z innymi; zasada „wszelkie prawa zastrzeżone” zostaje zastąpiona zasadą “pewne prawa zastrzeżone”

Przykłady programów na określonych licencjach:

•  freeware - CCleaner

• shareware - Total Commander

• commercialware - MS Office 2010

Odpowiedzialność karna i cywilna w sieci

Na łamach portalu WieszJak.pl Pani mec. Monika Brzozowska tak opisuje problem:

"Polskie prawo karne nie zawiera odrębnej regulacji dotyczącej wprost rozpowszechniania i pobierania plików z internetu w sytuacji, w której nie mamy do nich praw. Oznacza to odpowiednie stosowanie innych regulacji, które sprawiają że sytuacja osób rozpowszechniających i pobierających "nielegalne" pliki z internetu nie jest równa.

Rozpowszechnianie plików pobranych z Internetu jest przez prawo traktowane surowiej niż samo ich pobieranie. Traktowane jest jak kradzież tzw. „intelektualna” i osoby takie pliki rozpowszechniające podlegają odpowiedzialności karnej. Zgodnie z ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych czyny takie zagrożone są karą: grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 2, a w przypadku działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej do lat 3. 

Surowiej przepisy traktują tych, którzy uczynili sobie z popełniania tego przestępstwa stałe źródło dochodu albo działalność przestępną - wówczas sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5. Kwota grzywny zależy m.in. od warunków osobistych sprawcy, tego czy do tej pory był karany, jego możliwości zarobkowych i posiadanego majątku i może ona wynosić od 100 zł do 720 tys. zł. Kara ograniczenia wolności, w wymiarze od miesiąca do 12 miesięcy, polega na wykonywaniu nieodpłatnej, kontrolowanej przez sąd lub kuratora pracy na cele społeczne. Jej wymiar sięga od 20 do 40 godzin miesięcznie i jest ustalany przez sąd.

Prawo natomiast łagodniej traktuje osoby, które jedynie pobierały nielegalnie pliki z Internetu, ale nie udostępniały tych zasobów ze swojego komputera. Osoby takie są narażone na odpowiedzialność cywilną wobec twórcy. Twórca może żądać od osoby, która naruszyła jego prawa majątkowe, zaprzestania pobierania plików, usunięciu z dysku komputera, wydaniu korzyści uzyskanych z nielegalnego pobierania utworu/utworów twórcy, naprawienia wyrządzonej twórcy szkody na zasadach ogólnych (art. 415 k.c.) lub poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione - trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu. Oprócz kar wymienionych powyżej sąd może zasądzić przepadek przedmiotów przy których użyciu dokonano naruszenia czyli np. komputera.